Mediacje gospodarcze

i Administracji UW) potwierdziła tę tezę poprzez badanie empiryczne - tylko 6 na ponad 80 praktyków obecnych na sali stwierdziło, że potrafi sobie radzić z emocjami swoich klientów. Prawnicy nie doceniają roli emocji w sporach prawnych, co jest oceniane przez prof. Chrisa Guthrie'a jako podstawowy błąd w podejściu do alternatywnych metod rozwiązywania sporów. Emocje pojawiają się wszędzie tam, gdzie prawo jest stosowane i dotyczy to wszystkich uczestników sporu, niezależnie od rodzaju konfliktu. Nie tylko sprawy karne czy rodzinne są przepełnione silnymi emocjami - wiele sporów natury gospodarczej dotyczących m.in. kontraktów, własności intelektualnej, prawa rzeczowego czy prawa konkurencji obejmuje poczucie godności czy renomy uczestników sporu. Potrzeba uzyskania przeprosin
niekiedy jest faktycznie ważniejsza od rekompensaty pieniężnej i satysfakcjonuje osobę, która poniosła szkodę. Pomimo tego, że w sporach gospodarczych zwykle uczestniczą osoby prawne, emocje nadal mają duże znaczenie, gdyż spółki i inne formy organizacyjne są
reprezentowane przez właścicieli lub pracowników, który często są osobiście zaangażowani w sprawę.

Mimo pewnych tendencji dotyczących podejścia do sporów oraz rozpatrywania interesów klienta, które przez lata funkcjonowały w środowisku prawniczym, pełnomocnicy dostrzegają konieczność zmian, które wymusza na nich współczesny rynek. Obecnie, dobry
prawnik powinien prawidłowo ocenić sytuację, poprzez rozpoznanie jego interesów i potrzeb prawnych i pozaprawnych. Prof. Martha Peters wskazuje, iż podstawą dobrej relacji z klientem jest empatia, aktywne słuchanie, nieocenianie jego postępowań, rozpoznawanie
jego emocji oraz przygotowanie merytoryczne klienta.5 W taki sposób ewoluująca rola prawnika bardzo dobrze wpisuje się w jego rolę w czasie mediacji gospodarczych. Postępująca tendencja tworzenia ideału „prawnika kreatywnego” znajduje odzwierciedlenie w postanowieniach aktów statuujących zasady etyki zawodowej prawników – § 44 Kodeksu Etyki Adwokackiej6 stanowi: „Adwokat ma obowiązek dążyć do rozstrzygnięć pozwalających zaoszczędzić klientowi kosztów oraz doradzać ugodowe zakończenie sprawy, gdy jest to
uzasadnione interesem klienta”, zaś zgodnie z § 27 ust. 2 Kodeksu Etyki Radcy Prawnego7 „Radca prawny w uzasadnionych przypadkach powinien poinformować o możliwości podjęcia próby ugodowej lub skierowania sprawy do mediacji, jeżeli odpowiada to interesowi klienta; radca prawny winien dołożyć wszelkich starań, aby pomóc stronom sporu w osiągnięciu porozumienia bez wszczynania postępowania sądowego lub innego o podobnym charakterze.”

Prawnicy w mediacjach gospodarczych

Mediacje opierają się na założeniu, iż to sami uczestnicy, a nie mediator czy inna osoba trzecia, są w stanie rozwiązać toczący się spór możliwie najlepiej, czemu nierzadko towarzyszy osobiste pojednanie. Niewątpliwą zaletą tej metody jest stworzenie stronom konfliktu środowiska, w którym ich decyzja dotycząca problemu nie będzie oparta jedynie na przepisach prawa, ale uwzględni przede wszystkim wartości etyczne, moralne czy duchowe. Wyzwala to kreatywne podejście uczestników mediacji do zaistniałego sporu i ułatwia jego
rozwiązanie. Skupienie na wartościach pozaprawnych nie oznacza bynajmniej, iż prawo w mediacji nie ma żadnego znaczenia. Po pierwsze, mediacja jest najczęściej albo elementem postępowania sądowego albo bezpośrednią alternatywą dla procesu, co powoduje, że dotyczy
sporu o pewne prawa. Po drugie, jeśli strony nie mają świadomości swego prawnego położenia, osiągnięte porozumienie jest jedynie iluzją sprawiedliwości.

Jak stwierdziłam na początku mojej pracy, mediacja zasadniczo nie wymaga udziału pełnomocników, gdyż naturalną konsekwencją jej podstawowych założeń jest uznanie, że największe znaczenie ma osobisty udział i zaangażowanie uczestników. Jednakże w wielu
przypadkach, szczególnie w stosunkach gospodarczych, ze względów organizacyjnych czy psychologicznych, strony sporu nie chcą samodzielnie mierzyć się z mediacją.

Możliwość korzystania przez uczestników mediacji z pomocy pełnomocników, potwierdzają regulacje międzynarodowe – m.in. art. 6 Regulaminu mediacyjnego UNCITRAL. Regulamin wyraźnie zezwala zarówno na to, żeby pełnomocnicy brali udział w mediacjach wspólnie ze stronami, jak i by je w nich zastępowali. Obowiązkiem mocodawcy jest poinformowanie na piśmie mediatora i drugą stronę o nazwisku oraz adresie pełnomocnika, informując jednocześnie, czy został umocowany do samodzielnego występowania w mediacji8.

Na gruncie prawa polskiego, ważność i skuteczność pełnomocnictwa do udziału w mediacji należy oceniać przede wszystkim w zakresie oceny umocowania do zawarcia ugody mediacyjnej. Jeżeli ugoda mediacyjna wymaga formy szczególnej (art. 18315 § 2 kpc), pełnomocnictwo powinno być udzielone w tej samej formie (art. 99 § 1 kc). Problematyczne jest natomiast pytanie, czy pełnomocnictwo procesowe rozciąga się na umocowanie do zawarcia ugody mediacyjnej.9

Rola pełnomocnika w procesie mediacji rozpoczyna się od edukacji oraz właściwego poinformowania klienta o alternatywnych możliwościach załatwienia sporu. Mediacja, pomimo ponad dziesięcioletniej obecności w polskiej rzeczywistości, wciąż jest metodą nieznaną społeczeństwu. Sądy rzadko informują o tym, jak wygląda mediacja, nawet jeśli kierują strony do polubownego załatwienia sporu. To prawnik, jako osoba będąca zaufanym ekspertem, może wytłumaczyć klientowi istotę mediacji, jej przebieg oraz rolę mediatora. Rzetelny pełnomocnik powinien wskazać szanse, które niesie ze sobą mediacja oraz cechy odróżniające ją od postępowania sądowego. Szczególnie w przypadku sporów gospodarczych argumenty dotyczące szybkości postępowania, niewielkich kosztów a także poufności są
bardzo przekonywujące nawet dla osób podchodzących do alternatywnych metod rozwiązywania sporów z dystansem. W przypadku przedsiębiorców istotne jest także, aby prawnik przedstawił jasno kwestie zatwierdzenia umowy przez sąd oraz nadania jej klauzuli

---------

Wykład na konferencji "Polubownie – to znaczy jak? Mediacja i arbitraż - podobieństwa i różnice"
(23.03.2012, Wydział Prawa i Administracji UW) 6 Zbiór Zasad Etyki Adwokackiej i Godności Zawodu (Kodeks Etyki Adwokackiej) uchwalony przez Naczelną Radę Adwokacką 10 października 1998 r. (uchwała nr 2/XVIII/98).
7 Kodeks etyki radcy prawnego uchwalony przez VIII Krajowy Zjazd Radców Prawnych w dniu 10 listopada
2007 roku. 8 R. Morek, Zapobieganie i rozwiązywanie sporów gospodarczych w trybie mediacji: studium
prawnoporównawcze, Warszawa 2007, s. 334.
9 Ibidem, s. 336.